STS TURKEY’in kuruluş toplantısı 3-4 Ekim 2017 tarihleri arasında İstanbul Orient Enstitüsü evsahipliğinde gerçekleştirilmiştir. Toplantının başlıca hedefi STS alanı ile ilgilenen Türkiye’deki bilim insanlarının birbirleri ile tanışması olmakla birlikte katılımcıların güncel bilimsel ilgi alanları doğrultusunda ortak bir vizyon ve yol haritası oluşturmalarıydı.
Etkinliğe on beşi lisansüstü öğrenci olmak üzere toplamda kırk altıdan fazla kişi katıldı. Katılımcıların geri kalanını akademisyenler, bağımsız araştırmacılar ve STK temsilcileri oluşturdu. Toplantıda Bilim ve Teknoloji Çalışmaları, Tıp, Sosyoloji, Antropoloji, Bilim Felsefesi, Bilim ve Teknoloji Tarihi, Mühendislik, Endüstriyel Tasarım, Bilim İletişimi, Hukuk ve Yaşam Bilimleri (“biyohukuk”) alanları temsil edildi.
Birinci gün, 3 Ekim
Etkinlik Dr. Melike Şahinol’un konuşması ile başladı. Dr. Şahinol çekirdek grubun nasıl buluştuğunu, vizyonlarını nasıl oluşturduklarını ve kuruluş toplantısının nasıl organize edildiğinin detaylarını dinleyicilerle paylaştı. Dr. Şahinol EASST’ye sağladığı ödenek, Orient Enstitüsü İstanbul’a ve diğer emeği geçenlere (Harvard STS; özellikle Prof. Sheila Jasanoff’a STS TURKEY’e sağladığı ilk dijital mesajını sağladığı için, STS-CH, DASTS, de-STS vs.) STS TURKEY’nin kuruluşunda sağladıkları destek için teşekkür etti. Bunlara ek olarak Şahinol isteyenlerin tarihleri, haberleri ve aktiviteleri takip edebilecekleri STS TURKEY’in halihazırda sahip olduğu sosyal medya kanallarından (http://ststurkey.net, facebook: https://www.facebook.com/ststurkey/ , twitter: https://twitter.com/STS_Turkey , youtube: https://www.youtube.com/channel/UCGOQGkzklf4arKB-CEQ_EEA/videos ) ve rapor edilen üye sayılarından bahsetti. Sonrasında Dr. Aydınoğlu toplantı ajandasını katılımcılarla paylaştı. Katılımcıların kendilerini üçer dakikalık süreler ile tanıttığı süreçte dahi katılımcı grubunun bilim tarihi, etik ve hukuki konular, tıp, biyoloji ve çeşitli diğer konulardaki ilgi alanlarından bahsetmeleri toplantıya ait katılımcı profilinin çok çeşitli olduğunu ortaya çıkardı.
Takip eden oturumda Türkiye’de bulunan ve STS ile bağlantılı konulara sahip olan bölümler bu bölümlerin bölüm başkanları tarafından tanıtıldı. Prof. Dr. Melek Dosay Gökdoğan Ankara Üniversitesi’nde yeni kurulmuş olan Bilim ve Toplum Çalışmaları Yüksek Lisans Programı hakkında konuştu. Prof. Dr. Aydan Turanlı İstanbul Teknik Üniversitesi’nde açılan Bilim Teknoloji ve Toplum Yüksek Lisans Programı’nı tanıttı. Acıbadem Üniversitesi Tıp Tarihi ve Etik Programı (lisans ve yüksek lisans) Prof.Yeşim Işıl Ülman tarafından tanıtlıdı. Son olarak Prof. Dr. Feza Günergun İstanbul Üniversitesi Bilim Tarihi Bölümüm’nün bilim ve teknoloji alanında gerçekleştirdiği aktiviteleri ve çalışmaları sundu. Her iki sunumu da soru ve cevap bölümü takip etti. Genel itibariyle oturum Türkiye’deki akademik programların problemleri üzerine yapılan tartışmalarla son buldu. Öğleden sonraki oturum belirli konular üzerine odaklıydı. Doç. Dr. Rainer Brömer (İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi) Bilim ve Teknoloji Çalışmaları ile Bilim Teknoloji ve Toplum arasındaki farklar, STS alanında yapılacak Türkçe çevirilerde nasıl bir yol izlenmesi gerektiği ve Türkçe Tıp terminolojisinin oluşturulmasının önemi üzerine tartıştı. Doç. Dr. Hakan Ertin’in (İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi) sunumu sağlık çalışanlarının STS çalışması yapan bilim insanlarıyla birlikte çalışmaya karşı sergilediği direnç ve özellikle tıp etiği alanındaki çeviri ve akademik yayın üretim aşamasında ortaya çıkan konular üzerine odaklandı. Bu sunumu takiben İstanbul Medipol Üniversitesi’nden Prof. Yücel Sayman, hukuk ve yaşam bilimleri arasındaki ilişki çerçevesinde özellikle hukuk ve tıp konusuna odaklanarak yeni tartışmaların önünü açacak bir konuşma yaptı. Biyomedikal melezler de dikkate alınmak suretiyle kişi ve nesne arasındaki kategorik ayrım Sayman’ın sunumunun ana konusuydu. Bunu takiben Dr. Melike Şahinol (“İnsan, Tıp ve Toplum”, Orient Enstitüsü İstanbul) kısaca İnsan Geliştirme , Yardımcı Üreme Teknolojileri ve Kolaylaştırıcı Teknolojiler konularında yaptığı araştırma projelerinin sunumunu yaptı. Şahinol Türkiye’deki bilimsel ve teknolojik ilerlemelerin yeteri kadar incelenmemesi yüzünden ortaya çıkan sorunları işaret etti. Bu sebeplerden dolayıdır ki ilerlemelerin bilim, teknoloji, tıp ve toplum arasındaki etkileşim gözetilerek tarihsel ve kültürel bağlamda özel olarak incelenmesine gerek duyuluyor. Son olarak Zeynep Karagöz (tasarımcı, “pro-maker”) kendisiyle birlikte çalışan gönüllülerle, küçük çocuklara üç boyutlu yazıcılar kullanarak protez ürettikleri kendi girişimi olan “Robotel” projesini anlattı. Ayrıca Robotel Türkiye dünya çapında bir ağ olan “e-NABLE” ağının da bir parçası ve mottosu: “Enabling the Future- Giving the World a Helping Hand.”
Birinci gün katılımcıların kendi konuları hakkında küçük gruplar halinde yaptıkları fikir alışverişi ve ikinci gün yapılacak buluşma için yapılan bir tartışma oturumuyla kapandı. Sunumlarda ve soru-cevap bölümünde öne çıkan konular şu şekilde sıralanabilir: STS TURKEY ağının kurumsallaşması, ödenekler ve akademik mevzuat, özel konferans ve dergilerinin yanında katalog ve ortak bir veritabanı oluşturulması (gazeteler, makale havuzu, sözlükler vb.) ihtiyaçları.
Birinci gün sunum yapan katılımcıların ve organizatörlerin katıldığı akşam yemeği ile son buldu.
İkinci gün, 4 Ekim
İkinci gün Yrd. Doç. Dr. Harun Kaygan’ın yaptığı birinci gün yapılanların genel değerlendirilmesi ile başladı. Başlangıç toplantısı hakkında yapılan tartışmaları takiben katılımcılar iki ayrı toplantı odasında toplandılar. Bu gruplardan biri vizyon ve terminoloji konusuna odaklanmışken diğer grup yol haritası konusunda tartışmalar gerçekleştirdi. Elde edilen sonuçların tartışıldığı oturum dâhil olmak üzere tüm oturumlar sonunda ortaya çıkan kısa vadede gerçekleştirilmesi kararlaştırılan planlar, gerçekleştirilmesi hedeflenen tarihlerle birlikte aşağıdaki gibidir:
- Toplantının sonunda planlamaları kolaylaştırmak ve genel itibariyle iletişimi sağlamak için e-posta grubunun oluşturulması
- 1 Kasım 2017 tarihine kadar EASST’nin Lancaster şehrinde düzenleyeceği konferansa konusal bir oturum hazırlanması
- STS TURKEY’in internet sitesinin etkinlikler ve yapılan yayınlarla bağlantılı linkler, ilgili üniversite, bölümler ve kişiler eklenerek geliştirilmesi
- Temel STS alan yazınları içeren, lisansüstü öğrenciler ve STS alanına ilgi duyan akademisyenler için okuma gruplarının oluşturulması
- Lisansüstü öğrencilere yardımcı olması için STS araştırma metotlarını içeren Türkçe dijital yayınların yapılması
- İleriki aylarda Türkçe içerikli bir STS terimler sözlüğü ortaya çıkarılarak anahtar kelimeleri içeren bir Türkçe sözlüğün çıkarılmasına önayak olunması
- 2018 yılının eylül ya da ekim ayında Ankara’da bulunan Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde, muhtemel bir konferans ile birlikte ilgi gruplarının buluşmalar gerçekleştirebileceği ikinci toplantının organize edilmesi.
- İki dilli yayın yapması mümkün olan bir STS dergisinin muhtemel yazı işlerinden sorumlu kişiler tarafından tartışılması
Katılımcılar bir kurumsallaşma gidilmesi fikrini ortaya çıkardı. Yapılan tartışmaların sonucunda STS TURKEY’in üyelerinin (şu an itibariyle 75 kişi) gayretlerine bağlı olarak kendi kendini organize eden bir ağ olarak devam etmesi konusunda anlaşıldı. Senelik olarak değişecek çekirdek ekibin, gelecekteki senelik toplantıları organize edebileceğine karar verildi. 2018’de Ankara Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde gerçekleştirilecek senelik toplantının Orient Enstitüsü İstanbul ile işbirliği yapılarak Arsev Aydınoğlu ve Harun Kaygan tarafından organize edilmesi kabul edildi.
Ana kurucular olarak Melike Şahinol, Arsev Umur Aydınoğlu ve Harun Kaygan STS TURKEY bir kurum olarak kurulana kadar STS TURKEY ağının koordinasyonu ile sorumlu olacaklardır.
Sorumluların başlıca görevleri; gelen ve giden yazışmalarla, organizasyonel görevlerin idaresi, dağıtımı ve ajandanın yönetimi olacaktır. Aktiviteler, gelişmeler ve diğer bilgiler haber bültenleri ve sosyal medya kanalları ile sağlanacaktır.
SONUÇ
STS TURKEY kurucu toplantısı Türkiye’de bilim, teknoloji ve tıp alanındaki olayları toplumsal çerçevede inceleyen araştırmacılar arasında bir ağın kurulması için başarılı bir başlangıç oldu. Yapılan bu toplantı Türkiye’de şu ana kadar yapılmış ilk ulusal ve uluslararası STS oryantasyonu olma önemine sahip. Etkinlik Türkiye’deki Bilim Teknoloji ve Toplum alanındaki güncel bilimsel programlara ve söylemlere yönelik seçkin bir ışık tutmuştur. Tüm katılımcılar kendi araştırma ve ilgi alanlarını paylaşmak için fırsat elde etmiştir. Son olarak, katılımcılar güncel çalışma konularına bağlı olarak ortak bir vizyon ve yol haritası belirttiler.
Bu yol haritasına göre, izlenecek ilk adımlar belirlenmiştir. Bunlar; STS bakış açısı içinde bilim insanları arasında bağlantı kurularak akademik iletişimin ve alışverişin geliştirilmesi ve birbirleriyle olan temasların kolaylaştırılması, yine bu çerçevede araştırmacılarla doktora öğrencileri arasında STS ile ilgili gerek teorik gerekse metodolojik bilgi ve becerilerin paylaşımınının sağlanarak bu birikimlerin geliştirilmesine yardımcı olunması ve son olarak konferanslar düzenlenerek STS’nin tanıtımının yapılması olarak sıralanabilir.
STS TURKEY’in hâlihazırda kendi internet sitesinde belirttiği misyonunu tamamlayıcı bir etkinlik olan STS TURKEY kuruluş toplantısı sayesinde STS TURKEY kendi yapısını oluşturmuş oldu. STS TURKEY Türkiye’deki STS toplumunu ulusal ve uluslararası seviyede temsil etmektedir. Ayrıca, toplumumuzda bilim ve teknolojinin giderek artan önemine gerek sosyal bilimler ile doğa bilimleri arasında gerekse bilim insanları ile toplum arasında kurulacak diyaloğu teşvik ederek derinlemesine düşünme imkânı sunmuştur.
Ana kurucular gerçekleştirilen toplantının Bilim Teknoloji ve Toplum alanına ilgi duyan ve bu alanda çalışan tüm kişiler arasında yapıcı bir diyalog oluşturduğuna dair kendilerinden emindirler.